Pembangunan Sistem Digital Pengukuran Strategik Prestasi Pengurusan Masjid Berasaskan Elemen Kecerdasan Buatan (AI)

Development of a Digital System for Strategic Measurement of Mosque Management Performance Based on Artificial Intelligence (AI) Elements

Authors

  • Mohd Suhardi bin Mat Jusoh Pusat Sains Kemanusiaan, Universiti Malaysia Pahang al-Sultan Abdullah (UMPSA), 26300, Malaysia
  • Nurul Akma bt Mohamed 2 Fakulti Syariat dan Muamalat, Kolej Universiti Islam Antarabangsa Sultan Ismail Petra (KIAS), 15730, Malaysia
  • Wan Ahmad Ikmal bin Wan Mohamed @ Adnan 3 Fakulti Usuluddin dan Al-Quran & Sunnah, Kolej Universiti Islam Antarabangsa Sultan Ismail Petra (KIAS), 15730, Malaysia
  • Md Saifullah bin Nik Abdullah Fakulti Usuluddin dan Al-Quran & Sunnah, Kolej Universiti Islam Antarabangsa Sultan Ismail Petra (KIAS), 15730, Malaysia
  • Ahmad Muhaimin bin Mohamad 5 Pusat Sains Kemanusiaan, Universiti Malaysia Pahang al-Sultan Abdullah (UMPSA), 26300, Malaysia
  • Noorhuzaimi @ Karimah binti Mohd Noor 6 Fakulti Komputeran, Universiti Malaysia Pahang al-Sultan Abdullah (UMPSA), 26300, Malaysia

Keywords:

Artificial intelligence, measurement, performance, mosque management, Kecerdasan buatan, pengukuran, prestasi, pengurusan masjid

Abstract

Efficient and effective mosque management is a key part of the current effort to empower mosque institutions. In this context, there is a need to develop a strategic measurement system for mosque management performance that uses artificial intelligence (AI) elements to evaluate the functions and roles of mosque institutions more efficiently than manual methods. This system model, based on the Malaysian Mosque Rating Standard (SPMM) document framework and aligned with previous studies' conceptual models, aims to explore how AI elements can be applied in system development. AI functions as a strategic tool to produce intervention suggestions and training programs needed for each aspect of mosque performance measurement. The study follows the Design and Development Research (DDR) approach, which is used to test the practical application of a model involving AI elements in creating this digital system. During the system’s design and development phase, the research analyzed past studies across three areas: the core development of the mosque performance measurement system, the integration of AI elements in system development, and the framework for mosque performance measurement based on the SPMM document. Ultimately, this research resulted in a conceptual framework for developing a prototype digital system to strategically measure mosque management performance, focusing on the planning and design stages of this system.

Pengurusan masjid secara cekap dan berkesan merupakan satu elemen penting dalam agenda pemerkasaan institusi masjid masa kini. Sehubungan itu, terdapat keperluan untuk membangunkan sistem pengukuran strategik prestasi pengurusan masjid berasaskan elemen kecerdasan buatan (AI) dalam mengukur fungsi dan peranan institusi masjid dengan lebih efisien berbanding pengukuran prestasi secara manual. Model pembangunan sistem ini dibangunkan berasaskan kerangka dokumen Standard Penarafan Masjid Malaysia (SPMM) dan disepadankan dengan kerangka konseptual kajian–kajian lepas bagi menilai kebolehgunaan elemen kecerdasan buatan (AI) dalam pembangunan sistem ini. (AI) berfungsi sebagai alat strategik untuk menjana cadangan intervensi dan program latihan yang diperlukan dalam setiap dimensi pengukuran prestasi masjid. Reka bentuk kajian ini berasaskan reka bentuk kajian Design and Development Research (DDR). Pendekatan DDR digunakan bagi menguji kebolehgunaan sesuatu model secara praktikal iaitu pengintegrasian elemen kecerdasan buatan (AI) dalam pembangunan sistem digital ini. Dalam fasa keperluan pembangunan dan reka bentuk sistem, kajian ini telah menganalisis dapatan kajian-kajian lepas dalam tiga aspek iaitu pembangunan asas sistem pengukuran prestasi masjid, elemen kecerdasan buatan (AI) dalam pembangunan sistem serta pembangunan kerangka sistem pengukuran prestasi masjid berdasarkan Dokumen Standard Penarafan Masjid Malaysia (SPMM). Akhirnya, kajian ini menghasilkan kerangka konseptual bagi pembangunan prototaip sistem pengukuran prestasi masjid yang memfokuskan fasa analisis keperluan dan reka bentuk.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Adila Hasyim (2017), Penilaian Prestasi Sebagai Pemangkin Kejayaan Koperasi, Dimensi Koop. Bil.55, 2017.

Aliff Nawi, Mohd Faiz Mohd Yaakob, Zalmizy Hussin, Nadia Diyana Mohd Muhaiyuddin, Mohd Al Adib Samuri & Ab. Halim Tamuri (2021), The Need for Guidelines and Islamic Ethics in Artificial Intelligence (AI) Research, Journal of Fatwa Management and Research, Special Edition 2021, Vol. 26 No.2, ISSN: 2232-1047 , eISSN: 0127-8886_285.

Arup Varma, Vijay Pereira, Parth Patel (2024), Artificial Intellugence and Performance Management, Organizational Dynamics, Volume 53, Issue 1, January – March 2024.

Che Wan Shamsul Bahri CW Ahmad, Khirulnizam Abd Rahman, Saifullah Samsudin, Mohd Nor Hafiz Mohd Unus, Ansar Nasrun, Nur Muizz Mohammad Salleh ( 2021), Transformasi Digital Dalam Aktiviti Pengimarahan Masjid Al-Azhar, Kolej Universiti Islam Antarabangsa Selangor, Al-Mimbar: International Journal of Mosque, Zakat And Waqaf Management Vol. 1, No. 2, December 2021 eISSN : 2682-8804.

Duchessi, P., O'Keefe, R., & O'Leary, D. (1993). A Research Perspective: Artificial Intelligence Management and Organizations. Intelligent Systems In Accounting, Finance And Management, 151-159.

Ernest Jebolise Chukwuka, Kashiari Esther Dibie (2024) ,Strategic Role Of Artificial Intelligence (Ai) On Human Resource Management (Hr) Employee Performance Evaluation Function, International Journal of Entrepreneurship and Business Innovation ISSN: 2689-9493 Volume 7, Issue 2, 2024 (pp. 269-282).

Hamimda Agil, Abdul Latiff Ahmad, Arina Anis Azlan ( 2024), Peranan dan Pengaruh Kecerdasan Buatan (AI) Terhadap Industri Perikanan di Malaysia, Journal of Social Sciences and Humanities, Volume 21, Issue 2.

Hazura Mohamed, Nur Fazidah Elias, Muriati Mukhtar (2015) ,Model Nilai Cipta-Sama dalam Sistem Pengukuran Prestasi, Jurnal Pengurusan 45(2015) 155 – 163.

Ibrahim, A., Tumiran, M. A., & Zarmani, N. F. (2025). Prospective Artificial Intelligence (AI) In Enhanced Masjid Accessibility For Persons With Disabilities (PWDS). Quantum Journal of Social Sciences and Humanities, 6(3), 481-488.

Jahanzaib Shabbir, Tarique Anwer (2015), Artificial Intelligence and its Role in Near Future, Journal of IATEX Class Files, Vol. 14, No. 8, August 2015.

Janudin, S. E., Jaafar, H., Ismail, Z., & Said, M. S. A. (2018). Model sistem pengukuran prestasi kontemporari koperasi-koperasi terbaik Malaysia. Centre of Research and Consultancy, 25.

Jia Q., Guo Y., Li R., Li Y.R., & Chen Y.W. (2018), A Conceptual Artificial Intelligence Application Framework in Human Resource Management, The 18th International Conference on Electronic Business, Guilin, China, December 2-6, 2018.

Khabibah, U., Agriyanto, R., & Farida, D. N. (2021). Developing Performance Measurement Model of Mosques. Jurnal Akuntansi Dan Keuangan Islam, 9(1, April), 5-25.

Khadija Mohasin, Pravin Mane, Dhananjay Bhavsar, Hema Mirji (2025), A Study the Impact of Artificial Intelligence on Performance Management Systems with reference to IT Industries. A study the impact of Artificial Intelligence on Performance Management Systems with reference to IT Industries, SSRN Journal (June 04, 2025).

Koteswara Rao Ballamudi (2019), Artificial Intelligence: Implication on Management , Global Disclosure of Economics and Business, Volume 8, No 2/2019 ISSN 2305-9168.

Mariam Abd. Majid. Muhammad Aizat Syimir Rozani, Syarul Azman Shaharuddin. (2021), Pelan Strategik Pengupayaan Peranan Institut Masjid Sebagai Pusat Tumpuan Komuniti, Jurnal YADIM. Disember 2021. Vol.1, No. 2.

Mohd Adib Abd Muin, Mohd Sollehudin Shuib, Azizah Che Omar, Wazin Man @ Othman, Izatul Akmar Ismail, Shuhairi Abdullah (2025), The Use of Artificial Intelligence (AI) in Islamic Entrepreneurship: Opportunities and Challenges in the State of Kedah. Online Journal Of Islamic Management And Finance 2025 , Vol.5, No. 1.

Mohd Shahron Anuar Said Sharul Effendy Janudin (2019), Pengaruh Sistem Pengukuran Prestasi Ke Atas Prestasi Pengurusan Koperasi Di Malaysia, Malaysian Journal of Co-operative Studies, Volume 15, 2019.

Mohd Suhardi bin Mat Jusoh ( 2025), Strategi Pengimarahan Masjid Era Digital.,Kuantan. : Penerbit Universiti Malaysia Pahang al-Sultan Abdullah.

Mohd. Suhardi b.Mat Jusoh (2022), Elemen-Elemen Keberkesanan Program Pengimarahan Masjid Era Kontemporari : Kajian Analisis Keperluan. International Journal Of Humanities Technology and Civilization.,Vol.7, Issue 1, 76-82.

Muhammad Umar Wibowo, Riva Lesta Ariany (2024) , Dampak Kecerdasan Buatan dalam Penilaian dan Evaluasi Hasil Pembelajaran Siswa, Gunung Djati Conference Series, Volume 40 (2024) Mathematics Education on Research Publication, Volume 40 (2024).

Muhd Fauzi Abd, Rahman, Nor’azam Mastuki, Sharifah Norzehan Syed Yusof. (2015). Performance Measurement Model of Mosque, Procedia Economics and Finance, 31, 26-35.

Mutalib, M. A. Razali, & Wan, WMFA (2013). Model Pengimarahan Dan Prestasi Masjid Di Malaysia: Satu Pengenalan Awal Kajian.

Noor Raudhiah Abu Bakar, Teh Suhaila Tajuddin (2015), A Comparative Analysis Of Performance Mangement Systems : Case studies Between Masjid In A Public and Private Higher Learning Institutions, Proceeding of the International Conference on Masjid, Zakat and Waqf (IMAF 2014) (e-ISBN 978-967-13087-1-4). 1-2 December 2014, Kuala Lumpur, MALAYSIA.

Palos-Sánchez, P. Baena-Luna, A. Badicu & J.C. Infante-Moro, Human Resources Management (2022) : A Bibliometric Analysis, Applied Artificial Intelligence, Applied Artificial Intelligence An International Journal ISSN: 0883-9514 (Print) 1087-6545 (Online), 2022.

Ramesh Nyathani (2023), AI in Performance Management: Redefining Performance Appraisals in the Digital Age, Journal of Artificial Intelligence & Cloud Computing.

Rasoul Abbasi, Gholamreza Taleghani, Abolhasan Faghihi ( 2012), An Effective Performance Model For Masjid (Mosque) As A Voluntary Religious Organization, Journal of Studies in Religion, Spirituality & Management 1, Issue 1 - Serial Number 1, August 2012, Pages 37-59.

Richey R. & Klein, J. (2007). Design and Develpoment Reseach : Methods, Strategies and Issues. Mahwah, New Jersey : Lawrence Erlbaum Associates Publishers.

Rina Nurhidayati (2025), Peran Kecerdasan Buatan (AI) Dalam Pembelajaran Manajemen, Jurnal Ilmiah Pendidikan Dasar,ISSN Cetak : 2477-2143 ISSN Online : 2548-6950

Rozana dan Abdul Hakim. Pengukuran Prestasi Bagi Pengurusan Fasiliti Organisasi Kerajaan. Skudai, Johor: Universiti Teknologi Malaysia (2005).

S. Durairaj , V. Vetrivel (2024) , The Effect of AI (Artificial Intelligence) in Employee Per-formance Evaluation on Employee Retention in the Infor-mation Technology Sector, Proceedings of the International Conference on Digital Transformation, in Business: Navigating the New Frontiers Beyond Boundaries (DTBNNF 2024).

Sillanpaa, V. (2011), Performance Measurement In Welfare Services : A Survey of Finish Organisations. Measuring Business Excellence, 154 ( 4), 62-71.

Siti Nur Zahirah Zawawi dan Mohd Hafizal Ishak (2024), Hubungan Petunjuk Prestasi Utama Fasiliti Masjid dan Tahap Kepuasan Pengguna Menerusi SERVQUAL di Terengganu, Research In Management Of Technology And Business e-ISSN: 2773-5044 RMTB Vol. 5 No. 1 (2024) 1753-1765.

Solahuddin Abd. Hamid, Mohd. Nizho Abdul Rahman, Solahudin Ismail, Mohd Sobhi Ishak.(2018), Transformasi Pengurusan Pembangunan Masjid Sebagai Institusi Islam : Pengalaman Masjid- Masjid Terbaik.e-Proceeding of the 4th International Conference on Masjid, Zakat and Waqf Management 2017 (IMAF-2017) 4th & 5th December 2017, Bangi, Selangor, MALAYSIA.

Standard Penarafan Masjid Malaysia (SPMM), Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM, 2021),

Tumiran, M. A.1 Baharuddin Mohammad (2025), ,The Potential Of Artificial Intelligence (AI) In The Malaysian In Education System: Content Analysis, Quantum Journal Of Social Sciences And Human

Published

2025-11-30

How to Cite

Mohd Suhardi bin Mat Jusoh, Nurul Akma bt Mohamed, Wan Ahmad Ikmal bin Wan Mohamed @ Adnan, Md Saifullah bin Nik Abdullah, Ahmad Muhaimin bin Mohamad, & Noorhuzaimi @ Karimah binti Mohd Noor. (2025). Pembangunan Sistem Digital Pengukuran Strategik Prestasi Pengurusan Masjid Berasaskan Elemen Kecerdasan Buatan (AI): Development of a Digital System for Strategic Measurement of Mosque Management Performance Based on Artificial Intelligence (AI) Elements. RABBANICA - Journal of Revealed Knowledge, 6(2), 147-160. Retrieved from https://www.ejournals.kias.edu.my/index.php/rabbanica/article/view/405

Most read articles by the same author(s)